جنسیت و زبان قرآن

کتاب جنسیت و زبان قرآن، نگاشته حجت الاسلام مجید دهقان-عضو هیات علمی و معاون پژوهش مرکز تحقیقات زن و خانواده-نخستین اثر به زبان فارسی در این موضوع قلمداد می شود. این پژوهش به پرسش‌های ذیل پاسخ می‌دهد. چرا زنان در اغلب خطابات الهی دیده نمی‌شوند و قرآن ساختاری مذکر به خود می‌گیرد؟ اگر این موضوع واقعیت داشته باشد، آیا ناشی از اقتضائات ساختار زبان عربی و الگوی تحمیلی و گریزناپذیر آن است یا نشانة نادیده گرفتن زن، حاشیه‌نشینی و فرودستی او یا دست‌کم دارای پیامدهایی از این قبیل، به شمار می‌رود؟ پرسش‌هایی از این دست، با هر خاستگاهی، به دلیل مشغول ساختنِ اذهان ارزش پاسخگویی دارند و چه بسا در مسیر پژوهش فضاهایی جدید بر ما بگشایند و یافته‌هایی بر داشته‌هایمان بیافزایند.

فهرست عناوین:
مقدمه ناشر
مقدمه نویسنده
فصل اول: کلیات
1. مقدمه
2. بیان مسئله
3. مرور پیشینه‌ مطالعاتی
3ـ1. جنسیت و زبان‌شناسی
3ـ1ـ1. کاربرد متفاوت زبان در زنان و مردان
3ـ1ـ2. بازتاب ناهمسان جنسیت در زبان
3ـ2. زبان‌شناسی فمینیستی
3ـ3. زبان‌شناسی فمینیستی کتاب مقدس
3ـ4. زبان‌شناسی جنسیتی قرآن
4. چشم‌انداز نظری
4ـ1. نظریه گفتمان
4ـ2. تمایز گفتار و زبان از دیدگاه سوسور
5. روش تحلیل داده‌ها: روش سه لایه‌ای فرکلاف
5ـ1. لایه‌ اول: بررسی متنی
5ـ2. لایه‌ دوم: بررسی کردار گفتمانی
5ـ3. لایه سوم: بررسی کردار اجتماعی
5ـ3ـ1. داده‌های تحلیل
فصل دوم: زنان تاریخ
1. چه زنانی بازنمایی شده‌اند؟
2. زنان تاریخ ذکر شده‌اند یا حذف؟
3. بازنمایی زنان فعّال بوده است یا منفعل؟
3ـ1. همسر آدم
3ـ2. حضرت مریم
3ـ3. ملکه سبا
3ـ4. همسر عزیز مصر
3ـ5. زنان مصر
3ـ6. مادر و خواهر موسی
3ـ7. دختران شعیب
3ـ8. همسر فرعون
3ـ9. همسر لوط
3ـ10. همسر ابراهیم
3ـ11. همسر عمران
3ـ12. همسر نوح
3ـ13. همسر زکریا
3ـ14. زنان قوم فرعون
3ـ15. تحلیل بازنمایی
4. بازنمایی زنان با چه تشخصی بوده است؟
5. زنان در پیوند و در تمایز با چه افراد دیگری بازنمایی شده‌اند؟
5ـ1. همسر آدم
5ـ2. مریم
5ـ3. ملکه سبا
5ـ4. همسر عزیز مصر و زنان مصر
5ـ5. مادر و خواهر موسی
5ـ6. دختران شعیب
5ـ7. همسر فرعون
5ـ8. همسر لوط
6. تحلیل پیونددهی و پیوندزدایی
7. زنان در چه شبکه‌ معنایی بازنمایی شده‌اند؟
7ـ1. همسر آدم
7ـ2. حضرت مریم
7ـ3. ملکه سبا
7ـ4. همسر عزیز مصر
7ـ5. زنان مصر
7ـ6. مادر و خواهر موسی
7ـ7. دختران شعیب
7ـ8. همسر فرعون
7ـ9. همسر لوط
7ـ10. همسر ابراهیم
7ـ11. همسر عمران
7ـ12. همسر نوح
7ـ13. همسر زکریا
7ـ14. زنان قوم فرعون
7ـ15. تحلیل شبکه‌ معنایی
8. تحلیل زنان تاریخ
فصل سوم: زنان معاصر
1. چه زنانی بازنمایی شده‌اند؟
2. زنان معاصر قرآن ذکر شده‌اند یا حذف؟
2ـ1. حذف زنان از خطاب‌های قرآن
2ـ2. حذف زنان از گروه‌های انسانی
2ـ3. حذف زنان در قیامت
2ـ4. حذف دختران و ذکر پسران
2ـ5. حذف زنان در برخی مثال‌ها
2ـ6. تحلیل حذف زنان
3. بازنمایی زنان، فعّال بوده است یا منفعل؟
4. بازنمایی زنان با چه تشخصی بوده است؟
5. زنان در پیوند و در تمایز با چه افرادی بازنمایی شده‌اند؟
6. زنان در چه شبکه‌ معنایی بازنمایی شده‌اند؟
6ـ1. زنان خارجی معاصر قرآن
6ـ1ـ1. همسر ابولهب
6ـ1ـ2. همسران پیامبر
6ـ1ـ3. همسر زید
6ـ1ـ4. زنان حلال به پیامبر
6ـ1ـ5. زنان مهاجر از مکّه
6ـ1ـ6. زنان بیعت‌کننده
6ـ1ـ7. زن ظهارشده
6ـ1ـ8. جمع‌بندی
6ـ2. زنان حقیقی
6ـ2ـ1. انسان مؤنث
6ـ2ـ2. زن مؤمن
6ـ2ـ3. زن مشرک
6ـ2ـ4. زن منافق
6ـ2ـ5. زن اهل کتاب
6ـ2ـ6. زن حرّ
6ـ2ـ7. کنیز
6ـ2ـ8. زن مستضعف
6ـ2ـ9. مادر
6ـ2ـ10. خواهر
6ـ2ـ11. دختر
6ـ2ـ12. همسر
6ـ2ـ13. همسر مطلّقه
6ـ2ـ14. زنان بیوه
6ـ2ـ15. زنان ایلاءشده
6ـ2ـ16. زنان ظهارشده
6ـ2ـ17. زنان متهم به زنا
6ـ2ـ18. زنان اهل فحشا
6ـ2ـ19. زنان مطلق
6ـ2ـ20. زنان دیگر
6ـ2ـ21. جمع‌بندی
6ـ3. تحلیل زنان معاصر قرآن